Archiwum wystaw

Kaszubskie wycinanki - wystawa prac uczestników warsztatów

od : 2009-05-29 do : 2009-06-02; autor : młodzież z gimnazjum w Bolszewie

W dniach 8, 15 i 22 maja 2009 r. w godz. od 14:00 do 16:00 w Gminnej Bibliotece Publicznej w Bolszewie odbyły się warsztaty dla gimnazjalistów pt. „Kaszubskie wycinanki”, które we współpracy z Teresą Szczodrowską prowadziła Celina Szachowska. W warsztatach uczestniczyła kilkuosobowa grupa młodzieży z Samorządowego Gimnazjum w Bolszewie.

Wycinanka - chłopska sztuka zdobienia, rozwinęła się szczególnie w XIX w. oraz na początku XX w. Czynnikami dynamizującymi rozwój wycinankarstwa była dostępność na wsi kolorowego papieru, szczególnie tego błyszczącego, zwanego glausowanym. Pojawił się on w wędrówkach handlarzy razem z innymi towarami.

Wycinankę stosowano w papierowych firankach, zdobieniu ram świętych obrazków, wreszcie nalepiano na ścianach izb mieszkalnych (tapeta). Przyklejano je do ścian klejem zrobionym z żytniej mąki. Wycinanki wykorzystywano wielokrotnie i tak najpierw służyły jako ozdoba izby, potem przenoszono je do kuchni, a następnie do chlewika, aby i zwierzęta cieszyły. Ozdoby te zawieszano przy okazji wiosennych porządków.

Dla Kaszubów był to też najprostszy sposób na zdobienie mieszkań, białe, czerwone, niebieskie, zawsze jednokolorowe wycinanki przyklejano do okien, jakby się miało mały witraż (bo takie były w kościołach) lub oklejano ściany, zamiast tapet lub dla ozdoby.

Pierwszy zebrał w albumie wycinanki, w ten sposób tworząc kolekcję Wojciech Gersau podczas podróży po kraju w 1850 roku. Po I wojnie światowej, poprzez masowe migracje ludności ze wsi do miast za chlebem zmienia się system wartości. Ludzie na wsi chcą żyć tak jak w mieście, przestali cenić własne zdobnictwo. Zamiast wycinanek naklejają w domach tapety. I zmienia się tak do dzisiejszego dnia.

Wycinanki przenoszą przetworzoną wyobraźnię twórców, elementy przyrody, powtarzają elementy zdobnicze, które ciągle są wzbogacane.

Na terenie Polski są liczne regiony wycinankarskie takie jak:
- Łowickie
- Rawskie
- Opoczyńskie
- Sieradzkie
- Kieleckie
- Lubelskie.

Każdy z wymienionych regionów miał swoje charakterystyczne wzory podstawowe i kolorystykę. Niestety na Kaszubach wycinankarstwo praktycznie zanikło. Istnieją jednak prace wycinankarskie wyrosłe z korzeni wycinanki polskiej, ale nie stosujące się do kanonu żadnego regionu. Są one nazywane sztuką indywidualną lub amatorską. Jest bardzo duże bogactwo wzorów, które mamy w Polsce, są to:
- gwiazdy
- kwadraty
- lalki
- cacka
- łowickie kodry
- kurpiowskie leluje.

Wycinanki wycinano nożyczkami do strzyżenia owiec, ale to nie znaczy, że nie możemy używać innych nożyczek. Należy tylko bardzo delikatnie i precyzyjnie wycinać. Nie należy rysować tego co mamy wycinać. Tutaj nożyczki traktujemy jak ołówek. Papieru możemy używać różnego, nawet z gazet. Jest to stosunkowo niedrogi materiał. Można nawet używać białego papieru, ale należy go przykleić na kontrastowym, ciemniejszym tle.

Linię złożenia papieru nazywamy osią. Najprostsza wycinanka jest jednoosiowa, po prostu raz złożona kartka. Wycinając należy zaznaczyć zaplanowany kształt. Oś można przecinać, ale bardzo płytko, by wycinanka nie rozpadła się. Po rozłożeniu kartki mamy wycinankę idealnie symetryczną po obu stronach osi. Mamy też wycinanki wieloosiowe. Polega to na składaniu papieru w różnych kierunkach wobec osi głównej, można też złożyć papier parę razy równolegle, uzyskamy wtedy wycinankę rytmiczną. Częstym sposobem składania papieru jest sposób koncentryczny - tak powstają słynne gwiazdy. Jest również wycinanka - wyklejanka - Łowicka Kodra. Kodra to obrazek zamknięty w prostokątnej przestrzeni przekazujący obrazy z życia wsi, ale tej z XIX w.

Kiedy wycinankę chcemy umieścić na kartonie używamy kleju bezbarwnego w niewielkiej ilości. Nie należy wycinanek przyklejać w całości, ponieważ schnąc marszczy papier.

Sztuka ludowa jest to wartość kulturowa nie ulegająca modzie, zachowująca swoją odrębność, jest kostyczna, co stanowi jej atut w przeciwieństwie do sztuki nowoczesnej, która wszędzie jest taka sama, ponieważ jest wykonywana według tych samych zasad. Kultura ludowa nawet ta zrekonstruowana ma bardzo dużą wartość.

Na ostatnich zajęciach młodzież oprawiła swoje prace w antyramy. Stworzono wystawę z ludowych wycinanek. Niektóre z nich to prawdziwe arcydzieła, wyglądają jak najdelikatniejsze koronki.

Pani Teresa i uczestniczki zajęć otrzymali z rąk dyr. biblioteki p. Janiny Borchmann upominki książkowe.

Fotogaleria